SPECIAL: Een gitzwarte dag in de autosport

55 jaar na de tragedie, niet eens in de F1, maar in Le Mans. Op 11 juni 1955 vindt tijdens de 24 uur van Le Mans de grootste tragedie plaats uit de geschiedenis van de autosport. Op het smalle rechte eind van Le Mans wordt de Mercedes van Pierre Levegh gelanceerd op de Austin Healy van Lance Macklin die moet uitwijken voor de Jaguar van Mike Hawthorn. Hawthorn mindert vaart om naar de pits te gaan. De wagen van Leveigh wordt op de vangrails gesmeten en breekt daar in stukken. De losgeslagen motor van de Mercedes richt een bloedbad aan in het publiek waarbij ruim 80 doden vallen. Deze tragedie vindt nog steeds zijn weerga in de moderne geschiedenis want anno 2010, 55 jaar later, zijn in Zwitserland nog steeds alle autosportevenementen verboden. Een verbod dat door de Zwitserse regering wordt ingesteld in 1955 en als directe aanleiding de tragedie in Le Mans heeft.

Mercedes.
Het lijkt een spannende strijd te gaan worden. Mercedes is favoriet voor de overwinning in Le Mans. Een equipe wordt namelijk gedeeld door Juan Manuel Fangio en Stirling Moss. Buiten het feit dat Mercedes onbetwist de beste wagens van het startveld levert, zijn Fangio en Moss ook de absolute topcoureurs van het moment. Na het verongelukken van Alberto Ascari eerder in het jaar is Fangio volgens velen de beste coureur maar ook aan de kwaliteiten van Stirling Moss twijfelen maar weinigen. De tweede equipe wordt gedeeld door Karl Kling en André Simon. De derde equipe is voor John Fitch en Pierre Levegh. Vooral de keuze van Mercedes teamleider Alfred Neubauer voor Levegh is opmerkelijk. Levegh heeft maar weinig ervaring in de autosport en is bovendien al 50 jaar oud op het moment dat de 24 uur van Le Mans van start gaat in 1955. Zijn positie heeft Levegh echter te danken aan zijn optreden in de 24 uur van Le Mans in 1952. Deze lijkt hij, in een Talbot, op zijn naam te gaan schrijven. Vrijwel de gehele race rijdt Levegh alleen, zonder door zijn teammaat afgewisseld te worden. Levegh wil het stuur niet uit handen geven aangezien hij aan de leiding ligt. Levegh lijkt ook te gaan winnen totdat in het laatste uur van de race zijn motor ploft. Mercedes teambaas Neubauer is echter zeer onder de indruk en belooft Levegh, dat als de gelegenheid zich voordoet, hij een keer in de 24 uur van Le Mans mag uitkomen voor Mercedes. In 1955 komt Neubauer zijn belofte aan Levegh na.

Jaguar.
Een van de zeer weinige teams die het Mercedes nog moeilijk kunnen gaan maken in de 24 uur van Le Mans is Jaguar. Jaguar heeft een nieuw type wagen waarbij vooral is gelet op stroomlijn en vermindering van luchtweerstand. Bovendien heeft de Jaguar een zeer krachtige motor en zeker niet de minste coureurs in haar gelederen. Mike Hawthorn en Ivor Bueb delen de eerste equipe van Jaguar. De tweede equipe wordt bestuurd door Don Beauman en Norman Dewis.

De start.
Op 11 juni 1955 vindt de start plaats van de 24 uur van Le Mans. In deze tijd is het gebruikelijk dat de wagens met de neus naar de baan naast elkaar staan opgesteld en dat de coureurs vanaf de andere kant van de baan naar hun wagen toe rennen. De coureur die het snelste rent, in zijn wagen springt en deze weet te startten is over het algemeen ook de coureur die de leiding kan nemen in de eerste bocht. Een coureur die hier in de jaren vijftig absoluut het beste in is, is Stirling Moss. Moss is altijd erg snel en daarom in Endurance races zoals de 24 uur van Le Mans meestal als eerste weg. De verwachting is dan ook dan Moss voor de equipe Fangio/Moss de start van de race voor zijn rekening zal nemen. Veel mensen zijn dan ook verrast als niet Moss maar Fangio aan de start verschijnt. Deze keuze lijkt zich al onmiddellijk te wreken als Fangio, op het moment dat hij in de open Mercedes springt, klem komt te zitten doordat de versnellingspook vast komt te zitten in zijn broekspijp. Mercedes monteurs schieten te hulp om Fangio uit zijn benarde positie te bevrijden. Dit lukt redelijk snel maar het kwaad is al geschied en Fangio start vrijwel achteraan. Ondertussen heeft Eugene Castellotti in zijn Ferrari de leiding genomen vóór Mike Hawthorn in de Jaguar. Ferrari is het derde team dat eventueel kans maakt op de overwinning in deze 24 uur van Le Mans. Umberto Magioli in de andere Ferrari ligt derde. Zij worden gevolgd door Jack Walters (Cunningham), Don Beauman (Jaguar), Johnny Claes (Jaguar), Levegh (Mercedes), Roy Salvadori (Aston Martin), Reg Parnell (Lagonda) en Peter Collins (Aston Martin). Van achter uit het veld zet Juan Fangio echter alles op alles om zijn achterstand in te lopen. Fangio verbreekt record na record hierbij geholpen door de nieuwe luchtremmen van Mercedes die als een soort vleugel opgezet kan worden en die een toevoeging zijn op de gewone remmen. Na twaalf ongelofelijk snelle ronden passeert Fangio Hawthorn op het rechte eind en neemt zo de tweede plaats over. Het is iets dat Hawthorn, die grote anti Duitse sentimenten heeft, in vuur en vlam zet en een nagelbijtend duel ontstaat tussen beide coureurs. Beiden verbreken record na record en gaan vaak zij aan zij met enorme snelheden over de baan. Met raceleider Castellotti rekenen beiden moeiteloos af en het duel tussen beide titanen roept bij veel toeschouwers herinneringen op aan hun duel in de Formule 1 grand prix van Frankrijk in 1953.

De crash.
Na ongeveer twee uur is het tijd voor de eerste pitstops. Eugene Castellotti maakt met zijn Ferrari vanaf de derde positie de eerste pitstop. In deze tijd is de ‘pits’ gewoon óp de baan. Dit wil zeggen dat er geen aparte pitstraat is zoals dit vandaag de dag het geval is. De noodzakelijke ravitailleringen, bijtanken, het verwisselen van banden of reparaties vinden gewoon plaats op de baan aan de zijkant van het rechte eind op start/finish. Voor deze tijd waren er wel eens coureurs en andere insiders die kenbaar hadden gemaakt dat dit een gevaarlijke situatie was maar deze hadden weinig weerklank gevonden onder de organisatoren van races. Dit zou na de 24 uur van Le Mans in 1955 wel veranderen. Na Castellotti is het Mike Hawthorn die vaart mindert op het rechte eind om zijn pitstop te maken. Lance Macklin in de Austin Healy die achter Hawthorn rijdt heeft echter te laat in de gaten dat deze een pitstop gaat maken. Dit komt mede doordat de Jaguar uitzonderlijk goede remmen heeft. De remmen van de Austin Martin van Lance Macklin zijn lang niet zo goed. Ondanks dat Macklin uit alle macht remt moet hij toch, nog op hoge snelheid, een bruuske stuurmanoeuvre naar links maken om de achterkant van de Jaguar van Hawthorn te ontwijken. Hiermee komt hij, in een fractie van een seconde, in de baan van Mercedes coureur Pierre Levegh, die de wagen van Macklin met geen mogelijkheid meer kan ontwijken. Levegh’s wagen schiet omhoog over de wagen van Macklin heen en wordt op de veiligheidsbarrière geworpen.



©Chris Nixon
Het schema van een ramp. Mike Hawthorn buigt af naar rechts om naar de pits te gaan. (5). Achter hem rijdt Lance Macklin die verrast wordt door het remmen van Hawthorn (3) en om de achterkant van Hawthorn te ontwijken scherp naar rechts stuurt (4). Pierre Levegh kan de achterkant van de wagen van Macklin niet ontwijken en wordt op de veiligheidsbarrière geworpen waarop delen van zijn wagen het publiek in vliegen (1) en hij vervolgens weer tot stilstand komt op de veiligheidsbarrière (2).

Guillotine.
De wagen van Lance Macklin wordt door de dreun van de Mercedes naar voren gelanceerd richting de pitmuur waar deze drie officials neermaait. Een van de deze drie zal dit niet overleven. Vervolgens wordt de Austin weer de andere kant opgeslingerd en komt tot stilstand tegen de aarden wal aan de overkant van de pits. Macklin heeft het overleefd en zijn eerste gedachten, zoals hij later zal zeggen, is de opluchting dat de Mercedes van Levegh, die tot stilstand is gekomen op de barrière voor de tribune, niet in het publiek is terechtgekomen. Door de enorme rook die het brandende wrak van de Mercedes heeft veroorzaakt kan Macklin echter niet zien wat deze heeft aangericht in het publiek. De Mercedes van Levegh is namelijk in stukken geslagen. De motor en met name de motorkap, die als een guillotine werkt, richt een ware slachting aan in het publiek. Direct na het ongeluk is de totale omvang van de ramp nog niet duidelijk maar het dodental zal oplopen tot 83. Het aantal gewonden loopt op naar 76. Hiermee is de grootste tragedie uit de geschiedenis van de autosport een feit.

De race gaat door.
In eerste instantie rijden alle teams, inclusief Mercedes gewoon door. De equipe Fangio/Moss van Mercedes heeft een ruime voorsprong en een zeer goede kans om deze 24 uur te winnen. Mercedes teambaas Alfred Neubauer en technisch directeur Rudolf Ulenhaut voeren ondertussen druk telefonisch overleg met het hoofdkantoor in Stuttgart over hetgeen hen nu te doen staat. Naarmate de avond vordert wordt steeds duidelijker dat zich een grote tragedie heeft voorgedaan waarin Mercedes een hoofdrol speelt. Om 01:07 uur in de morgen van zondag 12 juni heeft Mercedes een besluit genomen. Alfred Neubauer haalt Stirling Moss binnen en kort daarna wordt ook de resterende Mercedes van Andre Simon uit de race teruggetrokken. Deze tragedie zal voor Mercedes, hoewel nooit toegegeven door het autobedrijf, de aanleiding zijn om zich terug te trekken uit alle takken van autosport aan het einde van 1955. Jaguar rijdt echter gewoon door. Mike Hawthorn heeft, na het wegvallen van de leidende equipe van Fangio en Moss, zijn twee ronden achterstand ingelopen en leidt nu de race. Hawthorn behaalt een holle zege. Later wordt het Hawthorn ook kwalijk genomen dat hij feestviert op het moment dat hij op het podium staat. Wedstrijdleider Charles Faroux wordt ook bekritiseerd omdat hij de race gewoon door laat gaan. Toch is dit bij nader inzien de enig juiste beslissing geweest. De vele gewonden moeten immers verzorgd worden en zo snel mogelijk naar ziekenhuizen afgevoerd kunnen worden. Bij een stopzetting van de race zullen alle toevoerwegen van het circuit vol stromen met mensen die huiswaarts gaan en zal het voor hulpdiensten zo goed als onmogelijk zijn om de plaats des onheil te bereiken.

De schuld.
Velen speculeren na de race natuurlijk over de schuld en de oorzaak van dit autosportdrama van ongekende omvang. Een groot aantal mensen wijst Mike Hawthorn aan als schuldige omdat hij zijn Jaguar zo plotseling vóór de wagen van Lance Macklin stuurde en daarna aanremde voor de pits. Maar snelle pitstops maken, hoort nu eenmaal bij de autosport en Mike moet wel op de baan stilstaan omdat er geen aparte pitstraat is. Sommigen wijzen Lance Macklin aan als de schuldige. Macklin zou te veel naar de wagens achter zich hebben gekeken en daarbij niet goed genoeg gelet hebben op de wagen van Hawthorn die zich voor hem bevond. Weer anderen leggen de schuld bij Pierre Levegh. Levegh had nog ruimte om te passeren aan de linkerkant van de baan maar bleef in het midden rijden. Een heel groot deel van de autosportinsiders en journalisten legt schuld echter bij Mercedes. Door Pierre Levegh (een coureur die al 50 jaar oud is en die nog maar zeer weinig autosportervaring heeft) een wagen te geven bij het topteam van Mercedes was vragen om moeilijkheden volgens hen. Feit blijft echter dat de baan op dat stuk erg smal was. Bovendien moesten, op dit toch al smalle stuk, nog eens de pitstops gemaakt worden ook. Niet echt bevorderlijk voor veiligheid.

Autosport in de ban.
Door de omvang van deze ramp worden alle autosportevenementen in Frankrijk tot nader order verboden. Eerst wil de Franse regering de oorzaak weten van deze tragedie voordat er weer races op Frans grondgebied mogen plaatsvinden. De ramp heeft ook invloed op de formule 1 races die gepland staan voor 1955. De grand prix van Frankrijk en Duitsland worden door de plaatselijke regering verboden. In veel landen gaan in de diverse regeringen zelfs stemmen op om alle autosportevenementen te verbieden. Deze wet komt er echter alleen in Zwitserland doorheen. Een wet die in vijfenvijftig jaar na dato nog steeds van kracht is en alle autosportevenementen op Zwitsers grondgebied verbied.

Door Taco van der Zant©